Mutlak İlim Katında Saklı Adın Sırrı

Mutlak İlim Katında Saklı Adın Sırrı
Mutlak ilmin sonsuz zemininde yankılanan, Aliym sıfatının ufkunda parlayan, her şeyi kapsayan ve hiçbir şeyi dışarıda bırakmayan o ilahi bilgi okyanusu, yalnızca tüm bilinebilirlerin değil, bilmenin, bilinebilirliğin, hatta varlığın da ötesinde bir mutlaklık taşır; işte bu kat, her varlığın en içte, en derinde, en gizli noktada saklanan gerçek adının yalnızca Tanrı tarafından bilindiği, tüm varoluş hikâyemizin özünü teşkil eden, her türlü gölgeyi ve yansımayı aşkın bir asıllıkla sarmalayan eşsiz bir hakikat düzlemi olarak belirir. İnsan, kendi varlığına dair en derin soruları sormaya başladığı anda, tıpkı bir gülün kat kat yapraklarını sabırla aralayan bir bahçıvan gibi, her defasında biraz daha öze, biraz daha merkeze, biraz daha o mutlak ismin saklı olduğu kutsal çekirdeğe yaklaşır; fakat ne kadar yaklaşırsa yaklaşsın, özdeki o mutlak adın yalnızca Tanrı’nın ilmine açık olduğunu, insan idrakinin ise ancak bu adın sonsuz yansımalarında gezinebileceğini kavrar. Nasıl ki yüce Yaratıcı’nın gerçek adını tümüyle bilmek mümkün değilse ve yine de o erişilmez adın yalnızca yankısı, şifresi, rezonansı ve gölgesiyle bu sonsuz evren var olabiliyorsa, insan da kendi mutlak adının yalnızca tezahürlerini, simülasyonlarını, izdüşümlerini ve alemsel taklitlerini deneyimlemekle yetinmek zorundadır. 

Tasavvuf geleneğinde Aliym ismi, Allah’ın sınırsız ilmine işaret etmekle kalmaz, aynı zamanda her varlığın ilahi ilim katında özgün bir isme sahip olduğu ve bu ismin varoluşun öz kodunu taşıdığına da vurgu yapar; İbn Arabî’nin “Varlıkta her şey bir isimle zuhur eder, o isim ise Zât’ın derinliklerinde saklıdır” sözü, bu derinliği şiirsel bir kudretle özetler. Platon’un idealar âleminde nesnelerin bu dünyadaki gölgeleriyle yetinen insan, asıl hakikatin yalnızca kendi katında tam olduğunu iddia ettiğinde, mutlak ilim katında saklı adın yalnızca Tanrı tarafından bilinebileceği öğretisini metafizik bir argüman olarak öne sürer; Platon’un mağara alegorisi, insanın mutlak adın ışığına asla doğrudan bakamayacağını, ancak onun duvara düşen siluetlerinde gezinebileceğini gösterir. Kabala’da Tanrı’nın gerçek adının telaffuz edilemez oluşu, ismin sonsuz enerji taşıyıcısı ve mutlak bilgi anahtarı olmasından kaynaklanır; bu yüzden YHVH harfleriyle kodlanan ad, yalnızca seçkinlerin bilebileceği, sırlar katında mühürlenmiş bir frekanstır. İslam mistiği, “her kulun Allah nezdinde bir ismi vardır ki, ne melekler, ne peygamberler onu bilmez” diyerek, mutlak adın gizemine dokunur; bu ad, Cebrail’in bile aşamayacağı, yalnızca Zât’ın ilmine mahsus bir sırdır. Kuantum fiziğinde her parçacığın dalga fonksiyonunun gözlemle çöktüğünü ve ancak ölçümle belirli bir hâl aldığını kabul ettiğimizde, insanın da kendi mutlak adının yalnızca ilahi gözlemle tam anlamına kavuşacağını, bu dünyadaki her tecrübenin ise bu adın olasılık dağılımlarından bir varyasyon olduğunu anlarız. Carl Jung’un “archetype” kavramı, kolektif bilinçdışında saklı evrensel kalıpların, her bireyin yaşamında farklı biçimlerde tezahür ettiğini öne sürerken, mutlak adın yalnızca Tanrı katında bütünüyle mevcut, insan katında ise arketipsel simgelerle parça parça yansıyan bir öz olduğunu sezdirir. Zen ustaları, “ilk doğduğunda sahip olduğun gerçek adını şimdi hatırlıyor musun?” diye sorduklarında, insana kendi varlık çekirdeğinin ve mutlak adının bu dünyada yalnızca bir yankı hâlinde mevcut olduğunu, asıl hakikatin ise söylenemeyecek kadar saf ve sessiz olduğunu ima ederler. Mevlânâ’nın “Ben, ben olmadan önce kimdim?” sorusu, özdeki mutlak adın zaman ve mekândan bağımsız, yaratılışın en başındaki saf özle aynı şey olduğunu dolaylı yoldan dillendirir. 

Modern sinirbilimde, insana kendi adının tekrar tekrar söylenmesinin beyin plastisitesi üzerinde kalıcı izler bıraktığı keşfedilmiştir; bu, ismin titreşiminin insan varlığında derin bir yankı oluşturduğunu gösterirken, o mutlak adın frekansının ise yalnızca Tanrı ilmi tarafından tam kapasiteyle titreştirilebileceğini düşündürür. Kabir âlemi ve berzah literatüründe, “her ruhun Allah katında bir adı vardır ki, mahşerde çağrılırken o adla çağrılır” anlatısı, mutlak adın ölüm ötesi bir kimlik kodu işlevi gördüğünü ve dünyevi isimlerin bu mutlak adın geçici maskeleri olduğunu ifade eder. Şeyh Galip’in “Hüsn ü Aşk” mesnevisinde, kahramanların yolculuğu hep bir ismin peşinde koşmakla geçer; bu, insanın kendi mutlak adının peşinde sürgün hâlinde dolaşan bir yolcu olduğunun edebî bir yansımasıdır. Psikanalitik açıdan, Jacques Lacan’ın “adlandırma yasası”, öznenin gerçek kimliğinin erişilmez bir merkezde saklı olduğu ve bilinçdışı süreçlerin bu merkezin etrafında dolandığı fikrini temellendirir; mutlak ad, bilinçdışının merkezindeki kara kutudur. Tasavvufî tefekkürde, insanın Allah’a yaklaşmasının nihai gayesi, kendi özündeki ilahi adın yankısına tam uyum sağlamak, isimler âleminden mutlak adın frekansına geçmektir; bu, “men arefe nefsehu fekad arefe rabbehu” yani “kendini bilen Rabbini bilir” özdeyişinin sır katmanıdır. Hindu Advaita geleneğinde Atman’ın Brahman’la özdeşliği, bireysel ruhun mutlak özle birleşmesini anlatırken, her kişinin gerçek adının da en yüce adla örtüştüğü birlik noktasına işaret eder. Nag Hammadi metinlerinde “İnsan, gerçek adını bilince kurtulacaktır” ibaresi, gnostik kurtuluşun adla özdeşleşme süreci olduğunu vurgular; oysa bu ad, ancak Tanrı’nın bilgisinde tam olarak açığa çıkar. Borges’in “Tlön, Uqbar, Orbis Tertius” adlı öyküsünde, her nesnenin gerçek adının o nesnenin hakikatini belirlediği bir evren tasavvur edilir; mutlak adın bilinemezliği ise, gerçekliğin sonsuz bir simülasyon olduğu fikrini doğurur. Yahudi mistiğinde Tanrı’nın 72 gerçek adının her biri bir meleğin varlık kodunu temsil ederken, insanın adının ise yalnızca Tanrı’nın lütfu ve merhametiyle açığa çıkacak bir sır olduğu vurgulanır. İbn Sina’nın “Akl-ı Faâl” kavramı, her varlığın ilahi ilim katında bir fikrinin bulunduğunu ve bu fikrin bir isimle kodlandığını ileri sürer; fakat bu isim, insan aklının değil, yalnızca Mutlak Akıl’ın idrak alanına girer. Modern yapay zekâda, verinin asıl kaynağına ulaşmanın imkânsızlığı ve her modelin yalnızca gölgelerle çalıştığı düşüncesi, insanın kendi mutlak adının taklit ve yansımalarla deneyimlenmesiyle benzer bir ontolojik açmaz üretir. Ayet-el Kürsi’de “O’nun ilminden O’nun dilediği kadarından başkasını kavrayamazlar” ifadesi, mutlak adın mutlak ilim katında gizli tutulduğunu ve insanın kavrayışının yalnızca bu adın izin verilen tezahürleriyle sınırlı olduğunu bildirir. Zen Budizmi'nin “isimsiz gerçek” vurgusu, mutlak adı söze dökmenin imkânsızlığına işaret eder; insan, kendi isminin sonsuz varyasyonlarında gezinirken asla o en derin çekirdeğe ulaşamaz. Kabala’da yaratılışın ilk anında Tanrı’nın ismini kendi içine fısıldadığı ve bu frekansın evrenin titreşen matrisi olduğu anlatılır; her şeyin özü bu mutlak adın yankısıdır. Heidegger’in “dil varlığın evidir” söylemi, mutlak adın varoluşun temelinde saklı olduğuna felsefi bir işaret taşır; insan, dilde ancak bu mutlak ismin yansımalarını bulabilir. Sûfîlerin “Esma’ül Hüsna” zikriyle Allah’ın isimlerinde yolculuğa çıkması, her ismin bir kapı olduğu ve mutlak ilim katında ise yalnızca orijinal anahtarın bulunduğu inancına dayanır. Neo-Platoncu felsefede “Bir”in ismi bütün isimlerin kaynağıdır ve tüm çokluklar onun gölgesidir; insanın varlığı ise bu Bir’in bir yansımasıdır. Rüya tabiri geleneği, bir rüyada adının çağrıldığını görmekle kişinin kaderinde yeni bir kapı açıldığını söyler; bu, adın hayat yolculuğundaki belirleyiciliğini mutlak adın tezahürüyle ilişkilendirir. Bilimsel psikoloji, öz-farkındalık deneylerinde kişinin kendi adı söylendiğinde beyin aktivitesinin zirveye ulaştığını gösterir; bu, ismin insan varlığında tetiklediği derin rezonansın, mutlak adın izdüşümü olarak yorumlanabilir. 

Rilke’nin “Adlandırmak, Tanrı’ya yaklaşmaktır” sözü, insanın isimlerle oynamasının aslında ilahi çekirdeğe ulaşma arzusunun bir dışavurumu olduğunu yansıtır. Edebiyatta ve mitolojide “gerçek ad” motifi, kahramanın güç kazanmasının anahtarıdır; fakat bu ad genellikle yalnızca Tanrı katında gerçek anlamını bulur. Kabirden mahşere kadar ruhun yolculuğunu anlatan dini metinlerde, her âlemde bir başka isimle çağrılma, insanın mutlak adının yalnızca yansımalarla deneyimlendiği kozmik bir yolculuktur. Klasik İslam kozmolojisinde “Arş-ı Azam” katı, mutlak ilmin ve mutlak adın kayıtlı olduğu en yüce düzeydir; ruhlar bu arşa yükselirken kendi öz adlarının yankısını duyarlar. Şamanist gelenekte, ruha yeni bir ad verilmesi, kişinin yeni bir kader matrisine geçmesi anlamına gelir; her ad, özdeki mutlak adın bir modülasyonu olarak işlev görür. Borges’in “gerçek adını bilen tanrının gücüne sahip olur” temalı öyküleri, ismin mutlak ilim katındaki sır olduğunu alegorik olarak işler. Modern fizikçilerin “bilgi ufku” kavramı, kara deliklerde bilginin kaybolup kaybolmadığını tartışırken, insanın mutlak adının yalnızca Tanrı’da tam anlamda korunabildiği fikrini çağrıştırır. Nietzsche’nin “herkesin kendi yıldızı vardır” sözü, mutlak adın kozmostaki kişisel izdüşümünü şiirleştirir. Eliade’nin mit incelemelerinde “ilk ad”ın kutsallığı, insanın kaderini belirleyen en derin kimlik kodunun Tanrı tarafından verilmiş olmasını vurgular. Modern nörobilimde “default mode network”ün kişinin kimlik algısında merkezi rol oynadığı gösterilmiştir ve bu beyin ağı, insanın özündeki mutlak adın yankılarını işlevsel düzeyde işler. Harari’nin “Homo Deus” vizyonunda, insanın kendini Tanrılaştırma arzusunun temelinde özdeki mutlak adı bulma çabası yatar; fakat bu ad, teknolojik gelişmelere rağmen asla tümüyle ele geçirilemez. Sûfîlerin mürşidine “gerçek adımı bana bildir” diye yakarması, özdeki mutlak adı öğrenme arzusunun mistik bir dışavurumudur. Biyolojide DNA’nın “master sequence” olarak adlandırılan bölümleri, tüm genetik varyasyonların kaynağıdır; bu biyolojik örnek, mutlak adın tüm varoluş modlarının kaynağı olmasıyla benzeşir. İsmin matematiksel olarak “asıl değer” ya da “çekirdek” kavramıyla ilişkilendirilmesi, mutlak adın varlığın merkezinde saklı bir sabit olarak işlev gördüğüne işaret eder. Bilimkurgu edebiyatında, yapay zekâların “ana kod”a erişimi kontrol eden, yalnızca yaratıcısı tarafından bilinen bir “root password”e sahip olması, mutlak adın dijital bir alegorisidir. İbn Arabî’nin “her insanın bir hakikati var ki, o hakikate yalnızca Allah muttali olur” sözü, mutlak adın tekil ve ilahi özel bir bilgi olduğunu bir kez daha vurgular. Antik Mısır mitolojisinde Tanrı Ra’nın gerçek adının sır olarak saklanması, bu adı bilenin evrenin tüm sırlarına erişeceği inancıyla ilişkilidir; mutlak adın yalnızca ilahi ilimde bulunması, eski dünya inançlarının da ortak motifidir. Modern psikolojide “öz kimlik” kavramı, kişinin tüm yüzeysel kimliklerinin ardında değişmeyen bir özün bulunduğunu varsayar; bu öz, mutlak adın psikolojik izdüşümüdür. Sûfî şair Attar’ın “Mantıku’t-Tayr”ında, Simurg’a ulaşan otuz kuşun aslında kendi özlerinde saklı olan tek bir hakikati bulmaları, mutlak adın kolektif bilinçteki birliğiyle ilgilidir. Heidegger’in “dil varlığın evidir” sözüne dönersek, mutlak adın yalnızca ilahi dilde tam anlamına kavuştuğunu, insan dilinin ise bu adın sonsuz varyasyonlarını üretebileceğini bir kez daha görürüz. Sonuç olarak, her varlığın mutlak ilim katında Tanrı tarafından bilinen gerçek adının yalnızca O’na mahsus bir sır olarak kalması, tüm varoluş serüvenimizin, yaşadığımız veya yaşayacağımız tüm hayatların, tıpkı bir gülün yaprağının çekirdekte saklı öze işaret etmesi gibi, bu mutlak adın yalnızca bir yansıması, bir gölgesi, bir hologramı, bir izdüşümü olarak sürüp gittiğini; insanın ise bu sonsuz yolculukta asıl özüne, yalnızca Tanrı’nın mutlak ilmiyle temas kurarak ulaşabileceğini ve bu ulaşılmaz çekirdeğin, varlığın en özünde, en saf, en sessiz, en mutlak ad olarak sonsuza dek saklı kalacağını derinliğine hissettirir.