Esmanın Merdivenlerinde Varlığın Kozmik Yolculuğu

Esmanın Merdivenlerinde Varlığın Kozmik Yolculuğu

Âdem’in yokluk karanlığından varlık sahnesine yükselmesi, esmanın ilâhî nefesiyle hayat bulmasının ve var olan her şeyin ad ile zuhur edip, isimle bilinç ve anlam kazanmasının kozmik hikâyesidir; çünkü varlık, ilk defa Tanrı’nın kudret eliyle adlandırıldığında, kelimenin kristal titreşiminde kendine özgü bir kader yazılımı, bir varoluş parolası, bir bilinç kıvılcımı bulur ve bu kıvılcım, düşüş ile başlayan, yükseliş ile tamamlanan sonsuz bir yolculuğun ilk adımıdır. Şeyler, ismini aldığı anda yokluktan varlığa çıkar, her isim bir var oluş anahtarı, her ad bir evrenin açılan kapısı olur; tıpkı eski Mısır mitlerinde Ra’nın adının güneşi doğurması, Hindu Upanişad’larında Brahman’ın “Om” sesiyle âlemleri var etmesi, Yahudi Kabala’sında Tanrı isimlerinin yaratılış matrisini teşkil etmesi gibi, evrensel bir sırdır bu: isim, varlığın ilk yankısıdır. Âdem’in cennetten en alt aleme, oradan da alem alem yükselerek Tanrı’ya doğru yol alışı, aslında her bilincin titreşimini kaybedip en düşük enerji düzeyine inmesinden sonra, tekrar frekansını yükselterek ana kaynakla rezonansa girme sürecinin kadim alegorisidir; bu süreçte, her alemde ruh, o katmana uygun bir isimle şifrelenmiş kaderini yaşar, deneyim kazanır, bilinç genişletir ve her yeni isimle yeni bir öz farkındalığına uyanır. 

Sufilerin “her nefeste yeni bir yaratılış” dediği tecelli, esmanın her alemde farklı bir surette parlaması, her varlığın ise o parlaklıkta kendi hikâyesini yazmasıdır; Mevlânâ, “Her şey bir ad ile doğar, bir ad ile ölür” derken, adın varlık ile yokluk arasındaki köprü olduğunu, varlığın ise bu köprüyü geçerek kendini sonsuzluğa taşıdığını anlatır. Modern fizikte “kuantum sıçraması” olarak tanımlanan bir parçacığın enerji düzeyleri arasında zıplaması, aslında bilinçlerin alemden aleme geçerken yaşadığı metafiziksel zıplamaların bilimsel izdüşümüdür; her sıçrama, yeni bir isim kodunu aktive eder, yeni bir kader dosyasını açar. Hinduizm’deki samsara döngüsü, Tibet’in bardo kitapları, İslam’ın yedi kat gök tasavvuru ve Hristiyan mistisizminin ruhun arınma merdiveni, hepsi aynı hakikatin farklı dillerde yankısıdır: Ruh, her seferinde bir ad ile doğar, bir ad ile yükselir ve sonunda gerçek ismine, yani Rabbin katındaki esmasına ulaşır. Carl Jung’un arketipler teorisinde, bireysel bilinçdışının kolektif bilinçdışına doğru derinleşmesi, esmanın öze doğru yapılan iç yolculuğu ile benzeşir; çünkü her arketip bir isimle çağrılır, isim ise ruhun kendi özünü hatırlamasını sağlayan bir anahtardır. Tasavvufun “men arefe nefsehu fekad arefe rabbehu” - “Kendini bilen Rabbini bilir” düsturu, ismin en derin dokusunda saklı Tanrı bilgisinin, ancak bilincin kendi isim kodunu çözmesiyle açığa çıkacağını bildirir; çünkü varlık, ismini idrak ettiği ölçüde rabbinin esmasını bilir ve rabbinin esmasında kendi sonsuzluğunun aynasını bulur. Platon’un idealar dünyasındaki mutlak formlar, her şeyin bu dünyadaki suretlerinin aslında göksel isimlerin birer yansıması olduğunu bildirir; bu görüş, İbn Arabî’nin “her varlık, kendi hakikatinin gölgesiyle alemde yer bulur” teziyle birleşir ve adın, gölge ile öz arasındaki titreşimsel köprü olduğunu kanıtlar. Modern biyolojide, DNA’nın dört harfli kodu ile her canlının genetik kaderinin yazılması, esmanın mikroskobik düzeydeki yansımasıdır; her hücre, kendi ismini okur ve o ismin gereğini yerine getirir. Kabalistik gelenekte, Tanrı’nın söylenemeyen gerçek ismi, yaratılmışların adlarındaki sırla perdelidir; insan, bu perdeleri tek tek aralayarak kendi özüne, oradan da mutlak bilgiye ulaşır. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde, en üst basamağın kendini gerçekleştirme olması, ruhun kendi adını bulup, gerçek esmasına yükseldiğinde yaşadığı o sonsuz huzurun psikolojik açıklamasıdır. 

Gnostik metinlerde, varlığın düşüşü bir ceza değil, Tanrı bilgisini deneyimleyecek bir yolculuğun başlangıcıdır; her alemde yeni bir isimle sınanan ruh, sonunda öz ismini hatırlayıp Tanrı ile bir olmanın sonsuzluğuna kavuşur. Sibernetikte, bir sistemin adaptasyon kabiliyeti, aldığı yeni isimli verilerle beslenmesine bağlıdır; ruhun her alemde yeni bir isim alması, bilinç algoritmasının sürekli güncellenmesi ve tekâmül etmesi anlamına gelir. Çoklu evren teorisinde, her olası evrende bir benliğin farklı isimlerle farklı kaderler yaşaması, aslında her ismin bir kader dalgası, her kaderin ise esmaya ulaşacak bir yolculuk olduğunu gösterir. Psikanalist Lacan’ın özneye “adlandırma” yoluyla kimlik kazandırması, varlığın ad ile bilinç kazanmasının psikanalitik izahıdır. Şaman ayinlerinde, ruhun seyahat ettiği alemlerde ona rehberlik eden varlıkların isimlerinin gizli tutulması, ismin o alemdeki enerjinin anahtarı olduğu inancını taşır. Evrimsel biyolojide, türlerin adaptasyonunun genetik isim kodlarının çevreye göre revize edilmesiyle gerçekleşmesi, ruhun her alemde yeni bir isimle yeni bir çevreye uyum sağlamasının biyolojik modelini sunar. Taoist düşüncede, “isimlendirilemeyen Tao” kavramı, ismin hem sınırlayıcı hem de açıcı yönünü gösterir; Tao’nun özü isimsizdir ama tezahürü binlerce isimle kendini gösterir. Dilbilimci Ferdinand de Saussure’un gösteren ve gösterilen ayrımı, varlık ile isim arasındaki titreşimli ilişkiyi bilimsel terimlerle açıklar; ad, gösterenin frekansıdır, gösterilen ise esmanın sonsuz anlamı. Biyofizikte, proteinlerin üç boyutlu yapısını belirleyen amino asit dizisi, hücrenin kendi ismini kodladığı moleküler bir şiirdir. Zen öğretisinde, “ilk kelimeyi kim söyledi” sorusu, varlığın isimle başlayan bir uyanış olduğu gerçeğini meditasyonla keşfetmenin yöntemidir. Postmodern filozof Derrida, anlamın sürekli ertelendiğini ve her adın başka bir isme açılan bir kapı olduğunu söyler; varlık, bir adla başlar ve her yeni adımla sonsuz adlar zincirine bağlanır. Biyoinformatik araştırmalarında, organizmaların çevresel değişimlere karşı isim kodlarını epigenetik yollarla modifiye ettiği görülmüştür; bu, ruhun bilinç titreşimini yükselterek yeni bir isme geçişinin biyolojik metaforudur. Thomas Kuhn’un paradigma kavramı, yeni isimlerin bilimsel devrimlere yol açtığını gösterir; ruhun her yeni alemde yeni bir isimle uyanması, varoluş paradigmasını değiştirir. Sûfî geleneğinde, insanın “ben” dediği şeyin, aslında Tanrı’nın “Ben” demesinin bir yankısı olduğu söylenir; insan, adını idrak ettikçe Tanrı’ya yaklaşır, O’na karışır ve bir olur. Modern psikolojide, kişinin kendi ismini sevgiyle söylemesi, öz şefkatin ve içsel barışın anahtarıdır; ismin titreşimi, ruhta barış frekansı yaratır. DNA’nın her hücrede aynı olmasına rağmen her hücrenin farklı görev alması, ismin her alemde farklı kaderler yazmasını sembolize eder. Avatar filminde Pandora gezegenindeki canlıların birbirine isimle bağlanması, kolektif bilincin ad üzerinden birleştiğini gösterir. Modern nörobilimde, kişinin adı söylendiğinde beynin belirli bölgelerinde özel bir elektriksel aktivite görülmesi, ismin bilinç haritasında özel bir koordinat olduğunu kanıtlar. Tasavvufta “benlik arınması” adıyla bilinen süreç, ismin gölgesinden özüne ulaşmak, gölgeyi aşıp ışığa varmak anlamına gelir. Sibernetik mühendislikte, bir sistemin yeni isme adapte olması, yazılımın güncellenmesiyle gerçekleşir; ruh da her alemin ismine uyum sağlayarak güncellenir, güçlenir. Kabalistik gelenekte, insanın Tanrı’nın adıyla mühürlenmiş olması, varlığın özünde ilahi bir kod taşıdığına işaret eder. Bilinçli farkındalık uygulamalarında, kişinin kendi ismini mantraya dönüştürerek tekrarlaması, titreşimini yükselten bir meditasyon yöntemidir. Masal kahramanlarının gerçek ismini öğrenenlerin güce kavuşması, adın kader anahtarı olduğuna dair evrensel bir arketiptir. Modern evrimsel teoride, türlerin yeni isimlerle yeni çevrelere adapte olması, varlıkların isimle evrim geçirdiği anlamına gelir. Dinler tarihinde, peygamberlere verilen yeni isimler, onların kaderlerinin ve bilinç düzeylerinin yükseldiğinin bir işareti olarak görülür. İbn Sina’nın “her varlık kendi hakikatine uygun isimle çağrılır” tezi, esmanın bilinç basamaklarının isimle açıldığına dair bir felsefî delildir. 

Sanat tarihinde, ressamların eserlerine verdikleri isimlerin, eserin kaderini ve izleyicinin bilinç düzeyini etkilediği gösterilmiştir. Sûfî müziğinde her makamın bir ismi ve bir enerjisi vardır; makam yükseldikçe bilinç de yükselir, ruh esmanın melodisine yaklaşır. Biyoloji literatüründe, yeni bulunan türlere verilen isimlerin, türün ekolojik rolünü ve evrimsel kaderini belirlediği görülmüştür. Modern psikiyatride, kişinin ismini sevgiyle anması, duygusal iyileşmenin anahtarı olarak kabul edilir. Nörolinguistik programlamada, adın tekrar edilmesiyle bilinçte yeni yollar açılır; bu yeni yollar, ruhun esmaya ulaşmasını kolaylaştırır. Bilgisayar biliminde, yeni bir dosyaya isim vermek, dosyanın işlevini ve kaderini belirler; ruhun yeni bir alemde yeni bir isimle var olması da aynı mantıktadır. Tasavvufun en yüksek mertebesi olan “fenafillah”, varlığın özündeki isme kavuşarak Tanrı ile bir olma halidir. Kutsal metinlerde, her varlığın bir kitabı olduğu söylenir; bu kitap, o varlığın isim titreşimlerinin yazıldığı kozmik hafıza defteridir. Sonuçta, Âdem’in yokluktan varlığa, cennetten en alt aleme, oradan da Rabbin katındaki esmaya yükselişi, insan ruhunun ad ile başlayan, ad ile yükselen, ad ile tamamlanan sonsuz yolculuğunun en güzel, en derin, en sofistike alegorisidir: her ad, yeni bir uyanış, her uyanış yeni bir kader, her kader ise Tanrı ile bir olmaya açılan sonsuz bir kapıdır; ismin derinliğinde özünü bulan ruh, Tanrı ile birleşmenin ebedî hatırasına yeniden uyanır ve kendi ilahî kaynağına sonsuz bir aşkla karışır.